Kolejność dziedziczenia

Dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie ustawowe stanowi swoiste domniemanie ostatniej woli spadkodawcy, który nie sporządzając testamentu, godzi się to, aby spadek po nim przypadł osobom dla niego najbliższym. Należy również pamiętać, że także sformułowanie testamentu jedynie w stosunku do części spadku spowoduje, iż pozostała część spadku będzie dziedziczona na podstawie reguł wynikających z przepisów ustawy.

Spadkobiercy ustawowi i ich udziały

Udziały przypadające na każdego spadkobiercę wynikają bezpośrednio z przepisów Kodeksu cywilnego, przy czym wielkość udziałów została wyrażona w postaci ułamkowej. Oznacza to, żę wysokość udziałów poszczególnych spadkobierców zależy też od ilości uprawnionych do spadku. Ustawa dzieli spadkobierców na cztery grupy, przy czym spadkobiercy należący do grupy dalszej będą dziedziczyć dopiero w sytuacji, gdy nie będzie spadkobierców należących do grupy bliższej (o czym mowa poniżej).

Kolejność dziedziczenia

Przepisy Kodeksu cywilnego określają następujący porządek dziedziczenia:

• 1 grupa: małżonek i dzieci spadkodawcy,
• 2 grupa: małżonek i rodzice spadkodawcy,
• 3 grupa: dziadkowie spadkodawcy,
• 4 grupa: pasierbowie,
• 5 grupa: gmina i skarb państwa.

W przypadku, gdy któryś ze spadkobierców nie dożył otwarcia spadku, należny mu udział przypada jego dzieciom, tj. zstępnym spadkodawcy. Oznacza to, że pierwszeństwo do spadku dziedziczonego na podstawie przepisów ustawy ma I grupa spadkobierców. Dziedziczą oni w częściach równych, jednak część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku. W przypadku gdy brak jest dzieci oraz dalszych zstępnych (np. wnuków, prawnuków) spadkodawcy, do dziedziczenia powoływane są osoby z II grupy. Udział spadkowy każdego z rodziców, który dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi ¼ całości spadku. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych. W przypadku braku osób z grupy II, spadek otrzymają zaliczeni do grupy III dziadkowie spadkodawcy.

Dziedziczenie a separacja i rozwód

W razie śmierci małżonka po wystąpieniu przez niego z wnioskiem o rozwód lub separację z winy małżonka pozostałego przy życiu, jeśli sąd uzna, że żądanie to było uzasadnione, małżonek pozostały przy życiu jest wyłączony z dziedziczenia. Następuje to na mocy orzeczenia sądu. Wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia wraz z małżonkiem. Termin na wystąpienie z żądaniem wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku.

Zrzeczenie się dziedziczenia a odrzucenie spadku

Zarówno odrzucenie spadku, jak i zrzeczenie się dziedziczenia, skutkuje odsunięciem od dziedziczenia. Odrzucenia spadku można dokonać po śmierci spadkodawcy, natomiast zrzeczenie się dziedziczenia ma miejsce za jego życia. Odrzucenie spadku nie pozbawia dzieci i wnuków osoby odrzucającej prawa otrzymania spadku. W drugim przypadku osoby te są wyłączone od dziedziczenia, jeśli strony nie postanowią inaczej. Umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia można odwołać. W przypadku odrzucenia spadku oświadczenie nie może zostać cofnięte.