Dobrowolne poddanie się karze

Warunki dobrowolnego poddania się karze

Kodeks postępowania karnego przewiduje następujące warunki dobrowolnego poddania się karze:

• oskarżony złożył wniosek przed zakończeniem pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej;
• przestępstwo zarzucane oskarżonemu jest zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności;
• okoliczności popełnienia przestępstwa i wina nie budzą wątpliwości;
• cele postępowania zostaną osiągnięte bez przeprowadzenia rozprawy w całości;
• prokurator i pokrzywdzony nie zgłosili sprzeciwu wobec uwzględnienia wniosku oskarżonego.

Wniosek o dobrowolne poddanie się karze

Mimo że przepisy Kodeksu postępowania karnego nie wskazują wprost na treść wniosku o dobrowolne poddanie się karze, to jednak użyte w art. 387 § 1 k.p.k. sformułowanie „wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego” wskazuje, że oskarżony powinien sprecyzować rodzaj i wysokość wnioskowanej represji karnej. Wniosek oskarżonego może również zawierać propozycję wydania określonego rozstrzygnięcia w przedmiocie poniesienia kosztów procesu.

Termin złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze

W art. 387 § 1 k.p.k. wskazano termin złożenia wniosku o dobrowolne poddanie się karze. Jest to warunek formalny jego uwzględnienia. Określony w tym przepisie termin został podwójnie ograniczony – wskazano w nim moment złożenia wniosku (tj. do czasu zakończenia przesłuchania wszystkich oskarżonych) oraz określono zasięg czasowy jego zastosowania (tj. do czasu zakończenia pierwszego przesłuchania, przy czym chodzi tu o przesłuchanie na pierwszej rozprawie głównej, na której doszło do otwarcia przewodu sądowego). Określony w art. 387 § 1 k.p.k. termin złożenia wniosku ma charakter prekluzyjny, co oznacza, że po jego upływie uprawnienie wygasa, a termin ten nie jest przywracalny.

Sposób złożenia wniosku

Wniosek o dobrowolne poddanie się karze oskarżony może złożyć osobiście lub za pośrednictwem swojego obrońcy (wyrok Sądu Najwyższego z dn. 15 grudnia 2006 r., sygn. II KK 209/06, OSNwSK 2006, poz. 2478). Wniosek może zostać złożony na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy (art. 116 k.p.k.). W wypadku niestawiennictwa na rozprawę oskarżony może przesłać wniosek na piśmie albo przekazać jego treść ustnie lub na piśmie za pośrednictwem obrońcy. Istotne jest bowiem nie to, w jaki sposób wniosek zostanie złożony, ale to, czy pochodzi od oskarżonego. Co istotne, wniosek o dobrowolne poddanie się karze oskarżony może również cofnąć. Oskarżony może cofnąć wniosek do czasu jego załatwienia, tj. wydania wyroku przez sąd pierwszej instancji (wyrok Sądu Najwyższego z dn. 26 października 2016 r., sygn. II KK 255/16, LEX nr 2141219).

Postępowanie dowodowe w przypadku dobrowolnego poddania się karze

Z art. 387 § 1 k.p.k. wynika, że wniosek oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze powinien dotyczyć wydania wyroku skazującego i wymierzenia określonej kary lub środka karnego, orzeczenia przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Nie można jednak zwrotu „bez przeprowadzenia postępowania dowodowego” odczytywać dosłownie. Zgodnie bowiem art. 387 § 5 k.p.k. w wypadku uwzględnienia wniosku przeprowadzane jest postępowanie dowodowe, które polega na uznaniu za ujawnione dowodów wymienionych w akcie oskarżenia lub dokumentów przedłożonych przez stronę. Dlatego też w powiązaniu z § 5 zwrot ten należy odnieść do sposobu przeprowadzenia dowodów na rozprawie i stwierdzić, że chodzi tu o pośredniość postępowania dowodowego, czyli przeprowadzenie postępowania bez bezpośredniego przeprowadzenia dowodów zawnioskowanych w akcie oskarżenia lub dowodów z dokumentów przedłożonych przez stronę. W wypadku przychylenia się do wniosku oskarżonego sąd przeprowadza bowiem postępowanie dowodowe, tyle tylko że w sposób pośredni – przez uznanie za ujawnione dowodów zgromadzonych w postępowaniu przygotowawczym.

Dobrowolne poddanie się karze – konsekwencje

Dobrowolne poddanie się karze ma na celu przyspieszenie i uproszczenie postępowania przez stworzenie sądowi możliwości rozstrzygnięcia o odpowiedzialności karnej oskarżonego – na jego wniosek – bez przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego. Należy jednak pamiętać, że zawarcie porozumienia procesowego w trybie konsensualnym powoduje ograniczenie dostępu do apelacji w tym znaczeniu, że ustawa zakazuje stawiania zarzutów odwoławczych od wyroku wydanego w tym trybie, opierając się na przyczynach odwoławczych z art. 438 pkt 3 i 4 k.p.k. Oznacza to, że w przypadku dobrowolnego poddania się karze przez oskarżonego, nie może on w apelacji powoływać się na błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia, oraz na rażącą niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka (art. 447 § 5 k.p.k.). Łączy się z tym ustawowy obowiązek pouczenia oskarżonego o tym ograniczeniu (art. 387 § 1a k.p.k.). Konsekwencją takiej regulacji jest wprowadzenie swoistego domniemania zrzeczenia się przez oskarżonego prawa do apelacji w zakresie rozstrzygnięcia co do sprawstwa i winy oraz konsekwencji prawnych przypisanego czynu.