Subsydiarny oskarżyciel posiłkowy

Kiedy możliwe jest wystąpienie z subsydiarnym aktem oskarżenia

Subsydiarny akt oskarżenia jest ściśle powiązany z art. 330 k.p.k., który reguluje tryb postępowania w związku z wniesieniem subsydiarnego aktu oskarżenia. Aby pokrzywdzony mógł wnieść w sprawie publicznoskargowej subsydiarny akt oskarżenia muszą być łącznie spełnione następujące przesłanki:

1. uprawniony organ procesowy prowadzący postępowanie karne, nie widząc podstaw do wniesienia aktu oskarżenia, wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia, które następnie zostanie uchylone przez sąd na skutek zażalenia wniesionego przez pokrzywdzonego;
2. po uchyleniu przez sąd postanowienia o zaniechaniu ścigania (umorzeniu postępowania lub odmowie wszczęcia postępowania) organ prowadzący postępowanie nie znajduje nadal podstaw do wniesienia aktu oskarżenia i wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie wszczęcia postępowania;
3. wydane ponownie przez prokuratora postanowienie o zaniechaniu ścigania zostanie zaskarżone przez pokrzywdzonego do prokuratora nadrzędnego;
4. prokurator nadrzędny utrzyma w mocy zaskarżone postanowienie;
5. pokrzywdzony, który co najmniej dwukrotnie wykorzystał uprawnienia do wniesienia zażalenia przewidziane w art. 306 § 1 i 1a (dotyczy wniesienia zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia), w tym zaskarżył postanowienie utrzymane w mocy przez prokuratora nadrzędnego, wniesie do sądu subsydiarnego akt oskarżenia w terminie miesiąca od doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia;

Warunki formalne subsydiarnego aktu oskarżenia

Należy pamiętać, że akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego powinien być sporządzony i podpisany przez adwokata, radcę prawnego lub radcę Prokuratorii Generalnej, z zachowaniem warunków określonych w art. 332 i 333 § 1 k.p.k. (przepisy te dotyczą elementów, jakie powinien zawierać akt oskarżenia), a nadto do aktu oskarżenia należy załączyć zawiadomienie o postanowieniu prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia wraz z odpisem postanowienia prokuratora nadrzędnego wydanego na podstawie art. 330 § 2 k.p.k. (tj. postanowienie o umorzeniu postępowania lub odmowie jego wszczęcia w przypadku gdy organ prowadzący postępowanie nadal nie znajdował podstaw do wniesienia aktu oskarżenia). Ponadto do aktu oskarżenia należy dołączyć po jednym odpisie aktu oskarżenia dla każdego oskarżonego oraz dla prokuratora, a także załączyć dowód uiszczenia zryczałtowanej równowartości wydatków (art. 640 k.p.k. w zw. z art. 621 k.p.k.).

Termin wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia

Miesięczny termin wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia jest terminem prekluzyjnym, co oznacza, że nie podlega przywróceniu i jest nieprzekraczalny. Innymi słowy, jego upływ skutkuje bezwzględnym brakiem możliwości wniesienia przez oskarżyciela subsydiarnego aktu oskarżenia. Termin ten należy obliczać od daty doręczenia pokrzywdzonemu zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego o utrzymaniu w mocy zaskarżonego postanowienia, a nie od daty zawiadomienia o takim postanowieniu pełnomocnika pokrzywdzonego (wyrok Sądu Najwyższego z dn. 29 lipca 2015 r., sygn. II KK 98/15, KZS 2015/7–8, poz. 27; postanowienie Sądu Najwyższego z dn. 11 marca 2015 r., sygn. V KZ 6/15, LEX nr 1682153; wyrok Sądu Najwyższego z dn. 26 lutego 2014 r., sygn. III KK 6/14, LEX nr 1455369).

Inny pokrzywdzony tym samym czynem

Często bywa tak, że jednym przestępstwem jest pokrzywdzonych kilka osób (np. w wyniku katastrofy w ruchu lądowym, pobicia itp.), a subsydiarny akt oskarżenia z zachowaniem ustawowego terminu miesiąca zdecyduje się wnieść tylko jeden z pokrzywdzonych lub tylko jeden z pokrzywdzonych miał możliwość wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia z uwagi na to, że tylko on skarżył decyzję o zaniechaniu ścigania (o odmowie wszczęcia postępowania lub umorzeniu postępowania). W takiej sytuacji inny pokrzywdzony tym samym czynem może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej przyłączyć się do postępowania (art. 55 § 3 k.p.k.). Pokrzywdzony, który nie zaskarżył postanowienia o zaniechaniu ścigania (umorzeniu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego), nie ma prawa do wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia, a jedynie na podstawie art. 55 § 3 k.p.k. może przyłączyć się do postępowania, jeżeli tylko inny z pokrzywdzonych tym samym przestępstwem złoży subsydiarny akt oskarżenia. Innymi słowy, wniesienie aktu oskarżenia przez jednego z pokrzywdzonych wyklucza wniesienie go przez innych.