Pozbawienie praw rodzicielskich

Ograniczenie a pozbawienie praw rodzicielskich

Zgodnie z art. 107 § 1 k.r.o. jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom żyjącym w rozłączeniu, sąd opiekuńczy może ze względu na dobro dziecka określić sposób jej wykonywania i utrzymywania kontaktów z dzieckiem. Ograniczenie praw rodzicielskich stanowi zatem mniej drastyczny środek niż pozbawienie tych praw. Polega ono na wprowadzeniu przez sąd określonych restrykcji w zakresie wykonywania praw rodzicielskich, takich jak np. nadzór kuratora, zakaz kontaktów z dzieckiem w określonych godzinach lub pod określonymi warunkami. Ograniczenie może dotyczyć np. tylko pewnych aspektów wychowania dziecka, takich jak miejsce pobytu, edukacja, a także kontakty z dzieckiem. Natomiast pozbawienie praw rodzicielskich stanowi całkowitą utratę prawa do decydowania o sprawach dziecka, takich jak miejsce zamieszkania, edukacja czy opieka zdrowotna. W przypadku pozbawienia praw rodzicielskich, rodzic nie ma już zatem żadnych uprawnień do podejmowania decyzji w imieniu dziecka i nie może sprawować nad nim opieki.

Zawieszenie a pozbawienie praw rodzicielskich

Zawieszenie praw rodzicielskich orzekane jest przez sąd w przypadku zaistnienia przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej (art. 110 § 1 k.r.o.). Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna odpadnie (art. 110 § 2 k.r.o.). Z praktyki orzeczniczej wynika, że okresowe wyjazdy rodziców za granicę w celach zarobkowych, pozbawienie rodzica (rodziców) wolności, przewlekła choroba uzasadniają zawieszenie władzy rodzicielskiej przede wszystkim z tego względu, że łączą się z brakiem możliwości nadzoru sytuacji życiowej dziecka, a także podejmowania bieżących decyzji wychowawczych i jego reprezentacji. Jeśli przemijająca przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej okaże się trwała, po uchyleniu zawieszenia władzy rodzicielskiej sąd powinien władzy tej rodzica (rodziców) małoletniego pozbawić.

Wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich

Wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich może złożyć nie tylko drugi rodzic, ale także prokurator lub inne uprawnione osoby (np. opiekunowie dziecka, kuratorzy, organizacje działające na rzecz ochrony dzieci). Wniosek ten składany jest do sądu rodzinnego, który rozpatruje sprawę. Wniosek powinien zawierać okoliczności uzasadniające pozbawienie praw rodzicielskich oraz dowody na poparcie podniesionych twierdzeń jego dobro jest zagrożone przez postawę rodzica.

Sprawa o pozbawienie praw rodzicielskich

Na podstawie art. 579 k.p.c. postanowienia w sprawach o zawieszenie władzy rodzicielskiej mogą być wydane tylko po przeprowadzeniu rozprawy. Dotyczy to także uchylenia zawieszenia władzy rodzicielskiej. Sądem wyłącznie właściwym do rozpoznania sprawy o zawieszenie władzy rodzicielskiej jest sąd opiekuńczy miejsca zamieszkania lub pobytu dziecka jako osoby, której postępowanie ma dotyczyć.

Pozbawienie praw rodzicielskich a kontakty z dzieckiem

Pozbawienie praw rodzicielskich nie oznacza automatycznie zakazu kontaktów z dzieckiem. Decyzja o pozbawieniu praw rodzicielskich dotyczy wyłącznie kwestii związanych z wykonywaniem władzy rodzicielskiej i podejmowaniem decyzji w imieniu dziecka. Natomiast możliwość kontaktów z dzieckiem, czyli prawa do widzeń i utrzymywania relacji, nie jest bezpośrednio związana z pozbawieniem tych praw. Niemnie jednak sąd może w ramach decyzji o pozbawieniu praw rodzicielskich również ograniczyć lub zabronić kontaktów, jeśli uzna, że obecność rodzica może zagrażać dobru dziecka.

Pozbawienie praw rodzicielskich a dziedziczenie

Pozbawienie praw rodzicielskich nie wpływa na prawo do dziedziczenia. Rodzic pozostaje spadkobiercą, chyba że istnieją inne okoliczności prawne, które mogłyby wyłączyć go z dziedziczenia, np. zrzeczenie się spadku. Podobnie dziecko może dziedziczyć po rodzicu, któremu odebrano władzę rodzicielską.

Czy można odzyskać odebrane prawa rodzicielskie?

Pozbawienie praw rodzicielskich to decyzja trwała, ale w wyjątkowych przypadkach odzyskanie praw rodzicielskich jest możliwe przez złożenie właściwego wniosku do sądu opiekuńczego. Sąd rozpatrzy wniosek i zdecyduje, czy postawa rodzica uległa zmianie i czy przywrócenie władzy rodzicielskiej jest zasadne z uwagi na dobro dziecka.

Pozbawienie praw rodzicielskich – pomoc adwokata

Proces pozbawienia praw rodzicielskich jest postępowaniem, które wymaga nie tylko znajomości przepisów prawa, ale także subtelności w ocenie sytuacji rodzinnej. Nasz doświadczony zespół pomoże w przygotowaniu wniosku, zgromadzeniu dowodów, a także reprezentowaniu strony w sądzie. Wspieramy naszych klientów również w negocjacjach z drugim rodzicem dla złagodzenia i przyspieszenia postępowania.

Bibliografia:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 z późn. zm.)
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 z późn. zm.)
3. Pośpiech [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 111
4. Pośpiech [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 107
5. Pośpiech [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 110