Scroll Top

Nakaz zapłaty kary pieniężnej za brak realizacji kontaktów  

2023-02-06

Nakaz zapłaty kary pieniężnej za brak realizacji kontaktów a wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22.06.2022 r.
Dnia 22 czerwca 2022 r. Trybunał Konstytucyjny (w wyroku o sygn. SK 3/20) uznał przepisy art. 59816 § 1 i art. 59815 § 1 k.p.c. za niezgodne z Konstytucją w takim zakresie, w jakim nakładają konsekwencje finansowe na rodzica, pod którego bieżącą pieczą dziecko pozostaje bez uwzględnienia tak podstawowej, a istotnej kwestii jak to, czy samo dziecko chce widywać się z drugim rodzicem.
SKORZYSTAJ Z NASZYCH USŁUG
Zadzwoń lub napisz do nas!
Telefon: +48 502 337 071
e-mail: sekretariat@kosikowska.pl
lub adwokat@kosikowska.pl

     

    Kara pieniężna za naruszenie obowiązków w przedmiocie kontaktów z dzieckiem

    Zgodnie z art. 59815 § 1 k.p.c.,jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano (art. 59815 § 2 k.p.c.), która narusza obowiązki wynikające ze wskazanego powyżej orzeczenia albo z ugody w przedmiocie kontaktów z dzieckiem. Postępowanie w sprawach dotyczących wykonywania kontaktów z dzieckiem ogranicza się do ustalenia istnienia wykonalnego orzeczenia regulującego kontakty z dzieckiem oraz ustalenia, czy doszło do naruszenia przy realizacji tego orzeczenia (tak: postanowienie Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 8 maja 2014 r., sygn. IV Cz 235/14, LEX nr 1884103). W obecnym stanie prawnym postępowanie o wykonywanie kontaktów z dzieckiem składa się z dwóch faz, które przedstawiono poniżej. 

    Pierwsza faza – postanowienia o zagrożeniu zapłatą sumy pieniężnej

    Pierwsza faza postępowania o wykonywanie kontaktów z dzieckiem inicjowana jest przez złożenie do sądu stosownego wniosku. We wniosku uprawniony powinien domagać się, aby sąd zagroził uczestnikowi postępowania nakazaniem zapłaty na jego rzecz określonej we wniosku sumy pieniężnej. Użycie w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego sformułowania „sąd opiekuńczy (…) zagrozi nakazaniem (…) zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej” oznacza, iż w każdym przypadku naruszenia postanowień orzeczenia lub ugody w sprawie o kontakty sąd obowiązany jest wydać postanowienie uwzględniające wniosek co do zasady. Oznacza to, że sąd nie może w obecnym stanie prawnym oddalić wniosku, jeśli stwierdzi, że doszło do naruszenia postanowień regulujących kontakty z osobą małoletnią. Warto jednak dodać, że powyższa regulacja znajduje zastosowanie, tylko jeśli naruszenie reguł realizacji kontaktów miało charakter zawiniony, a jednocześnie naruszenie obowiązku było istotne (tak: postanowienie Sądu Rejonowego w Raciborzu z dnia 24 października 2018 r., sygn. III Nsm 282/17, LEX nr 2669261). Sąd może natomiast w sposób swobodny, choć niedowolny, decydować o ustaleniu sumy pieniężnej, której zapłatą zagrozi uczestnikowi. Wskazana suma pieniężna ma za zadanie przeciwdziałać dalszym naruszeniom ustalonych zasad odbywania kontaktów i jednocześnie powinna stworzyć u uprawnionego i zobowiązanego przeświadczenie, że kontakty powinny być realizowane zgodne z ustaleniami. 

    Druga faza – postanowienie o nakazaniu zapłaty należnej sumy pieniężnej 

    Zgodnie z art. 59816 § 1 k.p.c. jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń. Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężnej, o której mowa w art. 59815 k.p.c., ze względu na zmianę okoliczności. Przepis ten stosuje się odpowiednio, jeżeli osoba, której sąd zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej dopuściła się naruszenia obowiązku wynikającego z orzeczenia o kontaktach (art. 59816 § 2 k.p.c.). Jest to drugi etap postępowania o wykonywanie kontaktów. Po uprzednim wydaniu przez sąd opiekuńczy postanowienia o zagrożeniu zapłatą sumy pieniężnej sąd na skutek wniosku uprawnionego wydaje postanowienie o nakazaniu zapłaty należnej sumy pieniężnej, jeśli zajdą okoliczności, o jakich mowa w ww. przepisie. Kluczowe dla oceny zasadności żądania jest to, czy po wydaniu prawomocnego postanowienia sądu uwzględniającego wniosek oparty na art. 59815k.p.c. nadal dochodzi do niewłaściwego realizowania kontaktów z małoletnim przez uczestnika postępowania.  

    Wady postępowania 

    Model postępowania o wykonywanie kontaktów nie jest jednak wolny od wad. Postępowanie to ze swej istoty jest długotrwałe, a przy tym często nieefektywne. Aby orzeczenie zostało wykonane, konieczne jest wydanie dwóch postanowień, a każde z nich może zostać zaskarżone. Jednocześnie nie zawsze orzeczenie sądu może wpłynąć na właściwe realizowanie kontaktów z osobą małoletnią (tak np. wyrok ETPC z dnia 28 czerwca 2016 r., sygn. 28623/12, Malec przeciwko Polsce, LEX nr 2061135). Problem ten odnosi się w szczególnym stopniu do silnie skonfliktowanych rodziców dziecka, którzy naruszają postanowienia dotyczące przebiegu kontaktów. Nierzadko prowadzenie postępowania o wykonywanie kontaktów stanowi jedynie dalszy etap eskalacji ich sporu. Uprawniony może też traktować przedmiotowe postępowanie jako sposób nękania byłego partnera lub innej osoby, która nie realizuje właściwie kontaktów.

    Zapłata kary pieniężnej za brak kontaktów z dzieckiem – wyrok Trybunału Konstytucyjnego 

    Dnia 22 czerwca 2022 r. Trybunał Konstytucyjny (w wyroku o sygn. SK 3/20) uznał przepisy art. 59816 § 1 i art. 59815 § 1 k.p.c. za niezgodne z Konstytucją w takim zakresie, w jakim nakładają konsekwencje finansowe na rodzica, pod którego bieżącą pieczą dziecko pozostaje bez uwzględnienia tak podstawowej, a istotnej kwestii jak to, czy samo dziecko chce widywać się z drugim rodzicem. Sprawa dotyczyła ojca małoletniej córki, który wystąpił do sądu o nakazanie matce małoletniej zapłatę na jego rzecz kwoty 70.000 zł za uporczywe utrudnianie kontaktów z dzieckiem. Co istotne, w sytuacji tej matka dysponowała zaświadczeniami wydanymi przez psychologów, które wskazywały, że córka nie chce widywać się z ojcem. W konsekwencji do kontaktów musiałoby dochodzić wskutek zmuszania córki przez matkę. Matka i córka zaskarżyły do Trybunału Konstytucyjnego przepisy art. 59816 § 1 i art. 59815 § 1 k.p.c. wskazując, że naruszają one prawo do równej ochrony wszystkich obywateli, w tym również małoletnich, przez to, że w postępowaniu dotyczącym wykonywania kontaktów z dzieckiem nie uwzględnia się osoby małoletniego, ograniczając się jedynie do rodziców dziecka. Skarżące konsekwentnie podnosiły, że w drugim etapie postępowania sądy pomijają takie kwestie, jak postawa uprawnionego do kontaktów z dzieckiem oraz poglądy i emocje samego dziecka.  

     

    Konsekwencje stanowiska Trybunału Konstytucyjnego

    Podniesiona przez Trybunał Konstytucyjny kwestia jest istotna, a stanowisko zaprezentowane przez skład orzekający wskazuje jednoznacznie na konieczność uwzględniania zdania małoletniego w zakresie tego, czy chce się widywać z rodzicem, czy nie. Tym samym Trybunał wskazał, że odtąd sądy przy rozpoznawaniu wniosku o nakazanie zapłaty sumy pieniężnej za brak kontaktów z dzieckiem będą miały obowiązek ustalić z urzędu, czy brak kontaktu nie był właśnie wyrazem samodzielnej decyzji dziecka, wolnej od wpływu osoby sprawującej nad nim codzienną opiekę.