Odrzucenie spadku
2023-03-21
e-mail: sekretariat@kosikowska.pl
lub adwokat@kosikowska.pl
Jak odrzucić spadek?
Do odrzucenia spadku – w przeciwieństwie do jego nabycia – konieczne jest złożenie stosownego oświadczenia o odrzuceniu spadku przed sądem lub notariuszem. Oświadczenie o odrzuceniu spadku może złożyć samodzielnie osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. W imieniu osób nieposiadających pełnej zdolności prawnej oświadczenie składają przedstawiciele ustawowi (np. rodzice w przypadku, gdy spadkobiercami mają być dzieci – potrzebna jest do tego jednak zgoda sądu opiekuńczego, o czym mowa poniżej). Osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych może również złożyć oświadczenie przez pełnomocnika. Pełnomocnictwo do dokonania takiej czynności musi być zawarte w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym. Z treści pełnomocnictwa powinno jednoznacznie wynikać, że upoważniono daną osobę do złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku w określony sposób lub też do odrzucenia spadku.
Odrzucenie spadku przez małoletniego
Małoletni może odziedziczyć spadek jako zstępny w linii prostej, tj. jako dziecko, wnuk, prawnuk, ale także w linii bocznej, tj. nawet po ciotecznym wujku bądź ciotecznej babce. Odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka może jeden z rodziców, oboje rodziców lub inny opiekun prawny małoletniego. W każdym z tych przypadków konieczne jest jednak uzyskanie zgody sądu rodzinnego na czynność przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka. W tym celu należy w pierwszej kolejności złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego, a potem oświadczenie o odrzuceniu spadku przed sądem lub notariuszem.
Odrzucenie spadku po terminie – czy jest możliwe?
Odrzucenie spadku po upływie 6 miesięcy jest możliwe w przypadku złożenia oświadczenia woli dotkniętego wadą. Zgodnie bowiem z art. 1019 § 1 k.c. jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
- uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
- spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
Z kolei zgodnie z art. 1019 § 2 k.c. spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.
Termin na odrzucenie spadku
Należy pamiętać, że możliwość odrzucenia spadku jest ograniczona czasowo. Na odrzucenie spadku spadkobierca ma 6 miesięcy od momentu, kiedy dowiedział się o swoim powołaniu. Po upływie tego terminu spadkobierca nabywa spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca przyjmuje odpowiedzialność za zobowiązania finansowe tylko do wartości otrzymanego spadku; nie odpowiada jednak za długi spadkodawcy swoim majątkiem. Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może zostać złożone przez jego spadkobierców. Termin do złożenia tego oświadczenia nie może się skończyć wcześniej niż termin do złożenia oświadczenia co do spadku po zmarłym spadkobiercy.
Kiedy odrzucenie spadku jest nieskuteczne?
Należy pamiętać, że oświadczenie o odrzuceniu spadku będzie nieskuteczne w sytuacji, gdy odrzucenie prowadziłoby do pokrzywdzenia wierzycieli – ma to miejsce w sytuacji, gdy spadkobierca posiada zadłużenie a majątek spadkowy posiadałby znaczną wartość. W takiej sytuacji odrzucenie spadku następuje z pokrzywdzeniem wierzycieli. Każdy wierzyciel, którego wierzytelność istniała w chwili otwarcia spadku, może domagać się, żeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego. Jeśli odrzucenie spadku zostanie uznane za bezskuteczne w stosunku do wierzyciela ma on prawo dokonywać egzekucji z przedmiotów należących do spadku. Roszczenie wierzyciela ograniczone jest jednak czasowo – może on wystąpić z wnioskiem w terminie 6 miesięcy od momentu powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, nie później jednak niż w terminie 3 lat od odrzucenia spadku.
Skutki odrzucenia spadku
Złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku skutkuje tym, że spadkobiercę traktuje się jako osobę, która nie dożyła otwarcia spadku, a co za tym idzie do dziedziczenia w następnej kolejności powołani są jego zstępni, czyli dzieci. Oznacza to, że następuje zmiana tytułu powołania do spadku – w przypadku, gdyby spadek odrzucił spadkobierca testamentowi do dziedziczenia dojdą spadkobiercy ustawowi. Jednocześnie wobec odrzucenia spadku przez jednego ze spadkobierców zmienia się wielkość udziałów pozostałych spadkobierców w dziedziczeniu – w przypadku odrzucenia spadku przez spadkobiercę, który nie posiada zstępnych jego udział zostanie rozdzielony pomiędzy pozostałych spadkobierców. Tym samym zmienia się krąg osób, które dochodzą do dziedziczenia – w przypadku odrzucenia spadku przez spadkobiercę, w jego miejsce do dziedziczenia powołani zostaną bowiem powołani inni spadkobiercy.
Odrzucenie spadku a podatek
Zgodnie z art. 17a ust 1 ustawy od podatku od spadków i darowizn odrzucenie spadku nie wywoła skutku jakim jest opodatkowanie nabycia majątku według zasad ogólnych. Oznacza to, że nie ma konieczności informowania urzędu skarbowego o odrzuceniu spadku.