Europejski nakaz aresztowania
2024-10-29
e-mail: sekretariat@kosikowska.pl
lub adwokat@kosikowska.pl
Europejski nakaz aresztowania – europejski list gończy
Europejski Nakaz Aresztowania to międzynarodowy list gończy, który wydaje państwo poszukujące danej osoby. Za pomocą rzeczonego nakazu państwo poszukujące zwraca się do wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, aby poszukiwaną osobę zatrzymano i odesłano do kraju wystawcy nakazu. Europejski Nakaz Aresztowania umożliwia zatem ekstradycję osób, które przebywają na terytorium innego państwa i są podejrzane lub oskarżone o popełnienie przestępstwa albo zostały już skazane za jego popełnienie.
Wydanie Europejskiego Nakazu Aresztowania
Wydanie Europejskiego Nakazu Aresztowania każdorazowo odbywa się na podstawie procedur obowiązujących w danym kraju z uwzględnieniem przepisów prawa europejskiego. W Polsce procedura wydania Europejskiego Nakazu Aresztowania uregulowana jest przepisami Kodeksu postępowania karnego (art. 607a – 607j k.p.k.). Wydanie Europejskiego Nakazu Aresztowania nie zawsze jest jednak możliwe – przepisy przewidują, iż jego wydanie jest niedopuszczalne, jeśli nie wymaga tego interes wymiaru sprawiedliwości. Dodatkowo nakazu nie wydaje się jeśli przestępstwo w związku z którym prowadzonej jest postępowanie jest zagrożone karą pozbawienia wolności do roku oraz w celu wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze do 4 miesięcy albo innego środka polegającego na pozbawieniu wolności na czas nieprzekraczający 4 miesięcy.
Poszukiwania na postawie Europejskiego Nakazu Aresztowania
Jeśli państwo będące wystawcą Europejskiego Nakazu Aresztowania posiada wiedzę w jakim kraju przebywa poszukiwana osoba, może przesłać nakaz bezpośrednio do tego kraju. Z kolei jeśli miejsce pobytu tej osoby nie jest znane (sytuacja najczęstsza), to informacja o wydaniu nakazu umieszczana jest w Systemie Informacji Schengen (SIS), czyli bazie danych, która umożliwia sprawdzenie czy osoby przekraczające granicę strefy Schengen (bądź już znajdujące się na jej terenie) nie są poszukiwane nakazem aresztowania. Dostęp do tego systemu posiadają odpowiednie organy, w tym m. in. policja, straż graniczna, sądy i prokuratury w każdym państwie członkowskim Unii Europejskiej.
Uchylenie Europejskiego Nakazu Aresztowania
Istnieje możliwość uchylenia wydanego Europejskiego Nakazu Aresztowania, jednak procedury i warunki tego procesu różnią się w zależności od kraju wydającego nakaz oraz od regulacji kraju, w którym jest on stosowany. W Polsce można odmówić wykonania nakazu wydanego w innym kraju, jeżeli:
- naruszałoby to wolności i prawa człowieka i obywatela;
- za przestępstwo, którego dotyczy nakaz, można w państwie wydania nakazu orzec karę dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości ubiegania się o jej skrócenie;
- według prawa polskiego nastąpiło przedawnienie ścigania lub wykonania kary, a przestępstwa, których to dotyczy, podlegały jurysdykcji sądów polskich;
- osoba, która korzysta z prawa azylu nie wyraziła zgody na wykonanie nakazu.
Niekiedy państwo wydające nakaz może też samodzielnie podjąć decyzję o jego uchyleniu (np. jeśli zmienią się okoliczności sprawy).
Europejski Nakaz Aresztowania a pobyt osoby poszukiwanej w Wielkiej Brytanii
Po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej (Brexit) Wielka Brytania utraciła dostęp do bazy SIS, a wykonywanie Europejskiego Nakazu Aresztowania między Wielką Brytanią a państwami Unii Europejskiej ograniczono do postępowań wszczętych w tych sprawach tylko przed dniem 31 grudnia 2020 r. Po tej dacie zastosowanie znajduje tymczasowa uproszczona procedurę ekstradycji na podstawie umowy o handlu i współpracy zawartej pomiędzy Unią Europejską a Wielką Brytanią.
Europejski nakaz aresztowania za alimenty
Przesłanki zastosowania Europejskiego Nakazu Aresztowania są takie same dla każdego przestępstwa. Jak wskazano jednak wcześniej, dla jego zastosowania konieczne jest ustalenie interes wymiaru sprawiedliwości, co wymaga rozważenia, czy w danym przypadku wydanie nakazu byłoby proporcjonalne do celu i czy do osiągnięcia odpowiedniego rezultatu wystarczające nie byłoby zastosowanie mniej drastycznego środka. Przy ustalaniu proporcjonalności bierze się pod uwagę takie elementy jak m. in. waga przestępstwa, prawdopodobna kara czy prawdopodobieństwo osadzenia ściganej osoby. Przykładowo należy wskazać, że Europejski Nakaz Aresztowania nie powinien zostać wydany w stosunku do osób ściganych za przestępstwo, za które otrzymały karę pozbawienia wolności w zawieszeniu, a wystarczające będzie przesłuchanie takiej osoby w miejscu jej pobytu (poza granicami kraju) bez dokonywania jej ekstradycji do Polski.
Europejski nakaz aresztowania a ekstradycja
Europejski Nakaz Aresztowania to nie to samo co ekstradycja – poza nazwą różna jest także formuła stosowania tych instytucji. Ekstradycja jest bowiem realizowana na gruncie prawa międzynarodowego, z kolei nakaz aresztowania stosowany jest na podstawie prawa unijnego, który stanowi specyficzny porządek prawnomiędzynarodowy. Ponadto Europejski nakaz aresztowania wydany przez organy sądowe jednego z państw członkowskich jest ważny na całym terytorium Unii Europejskiej. Europejski nakaz aresztowania stosuje się od 1 stycznia 2004 r. – obecnie zastępuje on długie procedury ekstradycji, które dawnej były stosowane przez państwa członkowskie.